lublin i okolice - informacje

Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami



Po konsultacjach z członkami RJP odpowiedzi udzielił dr hab. Marek Łaziński, prof. UW:

Problem nazw osób z różnymi dysfunkcjami (stosuję tu określenie omowne, by nie decydować od razu, której z proponowanych nazw używać) należy rozpatrywać na tle innych nazw grup mniejszościowych. Nazwy mniejszości narodowych i religijnych, grup scharakteryzowanych przez kolor skóry, orientację seksualną lub inne cechy odmienne niż u większości społeczeństwa mają tendencję do stopniowej zmiany wartościowania na niekorzyść. Takie zmiany dotyczyły też nazw „kaleka” oraz „inwalida”, pierwszy rzeczownik nabrał skojarzeń lekceważących („biedny kaleka”), drugi znaczy etymologicznie ‘niewartościowy’, kojarzył się głównie z utratą zdrowia na wojnie i niezdolnością do dalszej służby. Przymiotnik „niepełnosprawny(a)” notowany jest w słownikach dopiero od lat dziewięćdziesiątych, w tekstach prasowych pojawił niewiele wcześniej i wcale nie od początku był akceptowany. W połowie lat dziewięćdziesiątych pojawiła się na krótko nazwa „sprawny inaczej”, ale stała się tylko karykaturą grzeczności.

Na tym tle historycznym należy oceniać współczesne wyrażenie osoby z niepełnosprawnością / niepełnosprawnościami. Nazwa ta realizuje gramatyczny schemat destygmatyzacji – przeniesienia podstawowej informacji z rzeczownika – „inwalida” najpierw na przymiotnik, a potem na wyrażenie przyimkowe. Wyrażenie to jest prostą kalką składni angielskiej „with disabilities”, pojawia się w większości języków europejskich, np. niem. „mit Behinderung”, franc. „avec handicap”.

Schemat gramatyczny odsuwania informacji na coraz bardziej odległą pozycje składniową ma pokazać, że niepełnosprawność jest tylko jedną z cech osoby, a nie jej „kluczową determinantą” (nawiązuję do cytowanego w pytaniu opinii Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich). Podobny schemat eufemizacji realizował kiedyś sam przymiotnik „niepełnosprawny”, który zastąpił „niesprawnego” – inwalidę.

Ten sam schemat działa w nazewnictwie innych grup mniejszościowych, np. „czarnoskórzy” / „osoby czarnoskóre” lub „ciemnoskóre” zamiast „Murzyni”, „osoby homoseksualne” czy szerzej: „LGBT” zamiast „homoseksualiści”.




https://rjp.pan.pl/porady-jezykowe-main/2014-wyrazenia-osoba-niepelnosprawna-i-osoba-z-niepelnosprawnoscia-2


...


Regulaminy Bez hejtu i mowy nienawiści.
Popisz się z kulturą osobistą 🌹.
?/a>